Το Σάββατο 19 Νοέμβριου το Μέγαρο Μουσικής ντύθηκε στα γιορτινά του και υποδέχτηκε την Έκθεση Φωτογραφίας και την παρουσίαση του Λευκώματος Λεωφόρος . Το να είσαι προσκεκλημένος σε αυτή την εκδήλωση μαζί με 150 περίπου υπερτυχερούς, αποτελεί τεράστια χαρά και ύψιστη τιμή. Φορέσαμε λοιπόν τα καλά μας, το τριφύλλι στο πέτο και πάντα κολλημένο στη καρδιά και βαδίσαμε προς την Αίθουσα του Συλλόγου ‘’Οι Φίλοι της Μουσικής’’.
Στην είσοδο αντικρίσαμε την Έκθεση Σπάνιων Φωτογραφιών, η οποία αρχίζει από το ξεκίνημα της Λεωφόρου και φτάνει μέχρι τη δεκαετία του ’70, με κάποιες φωτογραφίες να είναι αδημοσίευτες και να προέρχονται από το αρχείο του Μιχάλη Κρίσπη. Η ομάδα της περιόδου 1922-23, το πρώτο ντέρμπι ”αιωνίων” το 1925 με πρωταγωνιστές τον Απόστολο Νικολαΐδη, τον Λουκά Πανουργιά και τους αδελφούς Ανδριανόπουλους, τα πρώτα μεγάλα διεθνή φιλικά με Μπεογκράτσκι και Λέφσκι Σόφιας, η σκεπαστή εξέδρα στην οδό Τσόχα, ο Λινοξυλάκης, ο Δομάζος, ο Αντωνιάδης, ο Λουκανίδης, ο Ελευθεράκης, ο Ζαιρζίνιο, ο Μπεκενμπαόυερ να φωτογραφίζεται με φόντο την Θύρα 13 , ο Κάζιμιρ Γκόρσκι μαζί με τον Παύλο Γιαννακόπουλο, ο ‘’Τάφος του Ινδού’’ και η σούπερ ομάδα μπάσκετ της δεκαετίας του ’70 με τα 4 ‘’Κ’’ (Κορωναίος, Κόντος, Κοκολάκης, Κέφαλος) είναι μόνο ένα μικρό μέρος από τις 52 συνολικά σπάνιες φωτογραφίες που εκτέθηκαν. Και αν η Έκθεση έφτανε μέχρι της αρχές της δεκαετίας του ’80 πιθανόν να βλέπαμε δίπλα στα 4 ”Κ” του μπάσκετ και τα 5 ”Κ” της ποδοσφαιρικής ομάδας του 1982 (Κωνσταντίνου, Κυράστας, Καρούλιας, Κόβης, Καψής)!
Για κάποιους από τους παραβρισκόμενους ο χρόνος έμοιαζε να έχει σταματήσει στην εποχή που ήταν ακόμα έφηβοι, ξετυλίγοντας ένα υπέροχο κουβάρι αναμνήσεων. Για τους περισσότερους από εμάς που δεν είχαμε ζήσει τίποτα απ’ όλα αυτά, ήταν ένα μαγευτικό ταξίδι στο χρόνο που θα έμενε για πάντα χαραγμένο στη μνήμη, αλλά και την καρδιά μας.
Και αν αυτά συνέβησαν την ώρα της Έκθεσης, φανταστείτε τι νιώσαμε όταν πιάσαμε στα χέρια μας το Λεύκωμα… Όλη η ιστορία Της Ακρόπολης του ελληνικού αθλητισμού μέσα από 612 σελίδες. Περισσότερες από χίλιες φωτογραφίες. αφηγήσεις των πρωταγωνιστών, πρακτικά συμβουλίων, Αντίσταση στη Κατοχή, ιστορικές συναυλίες, εκατοντάδες τίτλοι, άγνωστες πτυχές και φυσικά οι σκληροί αγώνες που έγιναν από αθλητές, παράγοντες και φιλάθλους ώστε να κατασκευαστεί το Σπίτι μας! Ένα έργο ανεκτίμητης ιστορικής και συναισθηματικής αξίας, που ο Ανδρέας Οικονόμου με πολύ κόπο κατάφερε και έκανε πραγματικότητα.
Η παρουσίαση του Λευκώματος ξεκίνησε στις 8 παρά είκοσι και ενώ η Αίθουσα του Συλλόγου ‘’Οι Φίλοι της Μουσικής’’ είχε γεμίσει ασφυκτικά. Στο πάνελ βρίσκονταν ο Τότης Φυλακούρης , βασικό μέλος της ομάδας του Γουέμπλεϊ, ο Τάκης Κορωναίος, ένας από τους μεγαλύτερους μπασκετμπολίστες όλων των εποχών, ο μουσικός και ραδιοφωνικός παραγωγός Αλέξης Βάκης, ο συγγραφέας, αρθρογράφος και συντονιστής της παρουσίασης Αριστοτέλης Μπενόγλου και φυσικά ο συγγραφέας του λευκώματος, Ανδρέας Οικονόμου.
Μετά τον αρχικό πρόλογο από τον Αριστοτέλη Μπενόγλου, τον λόγο πήρε ο Τότης Φυλακούρης , δίνοντας ένα απαράμιλλο ρεσιτάλ. Με το πηγαίο χιούμορ που διαθέτει μας ταξίδεψε σε σπαρταριστές ιστορίες, όπως αυτή της υποτιθέμενης αεροπειρατείας. Ήταν 1971 όταν η αποστολή του Παναθηναϊκού γυρνούσε από το Μοντεβιδέο μετά τον τελικό του Διηπειρωτικού Κυπέλλου με αντίπαλο την Νασιονάλ. Ο Βασίλης Κωνσταντίνου είχε αγοράσει ένα ψεύτικο όπλο που πετούσε μπαλάκια και ο Φυλακούρης θεώρησε σκόπιμο να κάνει την πλάκα του, παριστάνοντας ότι είναι αληθινό. Αφού λοιπόν έφαγε τις ”ψιλές” του από την ασφάλεια, όταν επιβιβάστηκε στο αεροπλάνο σχεδόν μόνο με την …γραβάτα, συνέχισε το παιχνίδι. Πήγε στις μπροστινές θέσεις με ότι είχε απομείνει από το όπλο και αφού λιποθύμησε μία ηλικιωμένη κυρία μόλις τον είδε, ο κυβερνήτης νόμιζε ότι γίνεται αεροπειρατεία! Έτσι λοιπόν προσγείωσε το αεροπλάνο σε ένα κοντινό αεροδρόμιο, όπου περίμενε ο στρατός, με τα πραγματικά όπλα αυτή τη φορά τώρα στα χέρια. Ευτυχώς που ήταν εκεί ο Φέρεντς Πούσκας, ο οποίος με το κύρος που διέθετε κατάφερε να εξηγήσει τι είχε συμβεί και να αποφευχθούν τα χειρότερα…
Το σημαντικότερο όμως σημείο της ομιλίας του ήταν όταν …σοβάρεψε. Εκεί που αναφερόμενος στην προσωπική του ιστορία και πως μέσα από πολλές δυσκολίες κατάφερε να έρθει στον Παναθηναϊκό για να πατήσει το χορτάρι της Λεωφόρου, έδωσε ένα πραγματικό μάθημα ζωής και Παναθηναϊκής αξιοπρέπειας. ”Ευχαριστώ τον Παναθηναϊκό που με έκανε άνθρωπο και δοξάζω τον Θεό που με έκανε φτωχό, τίμιο και ταπεινό” . Λόγια από καρδιάς, που δείχνουν το μεγαλείο ενός σπάνιου ανθρώπου, που υπηρέτησε με όλες του τις δυνάμεις την ομάδα που τον ανέδειξε.
Οι βραβεύσεις ξεκίνησαν με μέλη από την Θύρα 13, η οποία είχε τα γενέθλια της! Ο ”Ντόκεν” αρνήθηκε ευγενικά να παραλάβει κάποια τιμητική πλακέτα, στέλνοντας το μήνυμα ότι αυτή ανήκει σε όλους τους φίλους του ‘’τριφυλιού’’. Ο ηθοποιός Βασίλης Μπισμπίκης βράβευσε την σύζυγο του ”Τέξας”, ο οποίος έχει φύγει από τη ζωή εδώ και πολλά χρόνια. Η ίδια όπως είπε δίνει έναν δύσκολο αγώνα, ώστε να μπορέσει να βοηθήσει κάποια παιδιά που έχουν πάρει λάθος δρόμο… Για τον ”Τέξας” θα σας αναφέρω μία χαρακτηριστική ιστορία, όχι από την Λεωφόρο, αλλά από το Παπαστράτειο! Μία ιστορία που δείχνει την ανιδιοτελή αγάπη που είχαν κάποιοι οπαδοί, χωρίς να υπολογίζουν τις πιθανές συνέπειες. Ήταν τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν περίπου 500 οπαδοί του Παναθηναϊκού καταφθάνουν από την Αθήνα στον Πειραιά για τον αγώνα μπάσκετ με αντίπαλο τον Ολυμπιακό. Μέσα σ’ αυτούς και γω, ο οποίος μαζί με 3-4 άλλους μπαίνουμε πρώτοι, ανάμεσα σε 2000 Πειραιώτες… Για κάποιο ανεξήγητο λόγο οι υπόλοιποι μπλοκάρονται στην είσοδο και εμείς καθόμαστε πίσω από την μπασκέτα όρθιοι και αμίλητοι. Ξαφνικά μπαίνει μέσα ο ”Τέξας” με κασκόλ στο χέρι, ανεβαίνει στο κάγκελο και αρχίζει να φωνάζει ”Παναθηναϊκός –Παναθηναϊκός”! Το τι συνέβη, δεν περιγράφεται. Πέρασαν τουλάχιστον 2-3 λεπτά, ώστε η ελλιπής αστυνομική δύναμη να τον πάρει από τα χέρια του μαινόμενου πλήθους. Μετά από λίγο κατάφεραν και μπήκαν άλλοι 50 περίπου οπαδοί, στοιβαγμένοι όλοι όρθιοι πίσω από την μία μπασκέτα. Και ξαφνικά γίνεται το απροσδόκητο… Ο ”Τέξας” επανέρχεται και πάλι με δεμένο το κεφάλι και δίνει το σύνθημα….”Παναθηναϊκός –Παναθηναϊκός”. Από ‘κεινο το σημείο και μετά δεν σταματήσαμε να φωνάζουμε δευτερόλπετο… Ο καθένας μας εκείνη τη βραδιά είχε φωνή για δέκα! 50 ανάμεσα σε 2000, έχοντας γύρω μας το πολύ 6-7 αστυνομικούς. Και μπορεί να δεχτήκαμε δεκάδες αντικείμενα, κανείς όμως δεν τόλμησε να μας ακουμπήσει!
Πάμε όμως σιγά, σιγά και στις βραβεύσεις όλων αυτών των σπουδαίων αθλητών που έδωσαν και τη ψυχή τους για το ”’τριφύλλι”. Ο ”Ψηλός” του Παναθηναϊκού Αντώνης Αντωνιάδης θυμήθηκε την μεταγραφή του από την Ξάνθη, το παιχνίδι με τον Άρη που αντέστρεψε το κακό κλίμα που υπήρχε γιαυτόν στην ομάδα, τα πρώτα του βήματα στη Λεωφόρο και φυσικά το Γουέμπλει. Δεν παρέλειψε μάλιστα να μας αναφέρει ότι μπορεί ο Βαζέχα να τον πέρασε στον πίνακα των ”πράσινων” σκόρερ, αλλά ο ίδιος έχει πετύχει 131 γκολ στο γήπεδο της Λεωφόρου, τα περισσότερα από οποιοδήποτε άλλον.
Ο ”Στρατηγός” του ελληνικού ποδοσφαίρου Μίμης Δομάζος είχε κι αυτός την τιμητική του, κάνοντας μία ιδιαίτερη αναφορά στο πως πραγματοποιήθηκε η μεταγραφή του από την Άμυνα Αμπελοκήπων, αλλά και στα εξαιρετικά του παιχνίδια με την Εθνική Νέων. Θυμήθηκε το ταξίδι του μαζί με τον Μιχάλη Γεωργαντή για να φέρουν στο ‘’τριφύλλι’’ τον Βέλιμιρ Ζάετς , αλλά και το μπάσκετ που έπαιζε μαζί με τον Τάκη Κορωναίο, όταν η ποδοσφαιρική ομάδα λόγω βροχής έκανε προπόνηση στον ”Τάφο του Ινδού”.
Ο Γιώργος Καραγκούνης αναπόλησε το ξεκίνημα του από τους νέους της ομάδας, αλλά τις εξαιρετικές ευρωπαϊκές πορείες του Παναθηναϊκού μέχρι τα προημιτελικά του Champion League και του Κ.ΟΥΕΦΑ το 2002 και 2003, που έγιναν φυσικά στο ”Απόστολος Νικολαΐδης’’. Και τις τρεις βραβεύσεις έκανε ο μουσικός παραγωγός Θοδωρής Μανίκας, με το κοινό να τον χειροκροτεί από καρδιάς, όταν ανέφερε για τον αγώνα που δίνει ο ίδιος αλλά και ο Αντώνης Αντωνιάδης με τον καρκίνο.
Δύο από τις μεγαλύτερες μορφές του ελληνικού μπάσκετ τιμήθηκαν από τον σπουδαίο βολεϊμπολίστα Μιχάλη Γεωργαντή, ο οποίος με την ατάκα του ένωσε το σήμερα με το χτες. Ο Τάκης Κορωναίος και ο Απόστολος Κόντος. Δεν σας κρύβω ότι ο Τάκης Κορωναίος ήταν και παραμένει ο αγαπημένος μου μπασκετμπολίστας. Ένας ολοκληρωμένος πλει μέικερ ευρωπαϊκών προδιαγραφών, που άφησε την δική του ξεχωριστή σφραγίδα στο ελληνικό μπάσκετ. Είχα την χαρά να τον απολαύσω τόσο στον ”Τάφο’’ όσο και στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στη Γλυφάδα (στο τελευταίο Κύπελλο που κατέκτησε), αλλά και στο Ειρήνης και Φιλίας (στον τελευταίο τελικό Κυπέλλου που έλαβε μέρος). Αν είχε γεννηθεί 5-6 χρόνια αργότερα θα απολάμβανε ακόμα μεγαλύτερη αναγνώριση, απ ‘αυτή που ήδη έχει. Όταν δε ο Αριστοτέλης Μπενόγλου τον αποκάλεσε ” Γκάλη πριν τον Γκάλη’’, ο Τάκαρος είπε ’’ Δεν μου αρέσουν αυτές οι συγκρίσεις. Σπουδαίος αθλητής ο Γκάλης, αλλά εγώ είμαι ο Κορωναίος’’. Και πόσο δίκαιο είχε!
Για τον Απόστολο Κόντο τι να πρωτοπεί κανείς. Χαρισματικός σουτέρ, από τους μεγαλύτερους που έχουν υπάρξει ποτέ από την χώρα μας, μόνιμος πρώτος σκόρερ των ”πρασίνων’’. Ο Απόστολος μάλιστα δεν παρέλειψε να τονίσει την τεράστια αξία του Τάκη Κορωναίου, συμπαίκτη του για πολλά χρόνια.
Από τα ερασιτεχνικά τμήματα τιμήθηκαν δύο εκπρόσωποι βαρέων αθλημάτων. Ο Γιάννης Αϊδινιώτης, για τη πολύ μεγάλη προσφορά του στην ελληνική πυγμαχία, αλλά και ο παγκόσμιος πρωταθλητής και ολυμπιονίκης Λεωνίδας Σαμπάνης, που μας χάρισε αλησμόνητες στιγμές, δοξάζοντας τα ελληνικά χρώματα.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, παίχτηκαν δύο βίντεο. Το πρώτο με την φωνή του Πατριάρχη του Παναθηναϊκού Απόστολου Νικολαΐδη, όπου σε ένα σπάνιο ηχητικό ντοκουμέντο αφηγείται στιγμές από τα πρώτα χρόνια του γηπέδου στη δεκαετία του ‘20. Στο δεύτερο ακούγεται ο σκηνοθέτης Κλεόβουλος Ζαμίδης (η μνήμη του οποίου επίσης τιμήθηκε), να απαγγέλει ποίημα του Λευτέρη Παπαδόπουλου για τη Λεωφόρο. Ήταν ένα αμοντάριστο κομμάτι της βιντεοταινίας του 1995, η οποία αναφέρεται στην ιστορία του Συλλόγου.
Στο τέλος όλοι μαζί τραγούδησαν τον ύμνο του Συλλόγου, μέσα σε πραγματική αποθέωση και ρίγη συγκίνησης. Δεν ήταν λίγες άλλωστε οι φορές που κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης οι ομιλητές βούρκωσαν και σταμάτησαν για λίγα δευτερόλεπτα την ομιλία τους. Και αλήθεια τι πιο συγκινητικό από το να βλέπεις αυτούς που μάτωσαν για το ‘’τριφύλλι’’ να δακρύζουν όταν μιλάνε για την ομάδα τους , αλλά και την Λεωφόρο…
Μέσα σε αυτό το έντονα συγκινησιακό κλίμα, ήταν αδύνατον να μην ξυπνήσουν και οι δικές μου προσωπικές μνήμες από την Λεωφόρο. Εκεί που βρέθηκα για πρώτη φορά το 1978 σε έναν φιλικό αγώνα με την Βέροια, που έληξε με 5-0. Ήταν το πρώτο παιχνίδι του Γιώργου Δεληκάρη με την πράσινη φανέλα! Πιστιρικάς τότε, αλλά με μεγάλη αγάπη για το ποδόσφαιρο και την ομάδα, ένιωσα να με διαπερνά κάτι σαν ηλεκτρικό ρεύμα την ώρα που έμπαινα στις κερκίδες και πιο συγκεκριμένα στη Θύρα 14. Ναι, δίπλα ακριβώς στη Θύρα 13, εκεί που από τις αρχές τις δεκαετίας του ’80 έδινα συστηματικά το παρόν. Πως θα μπορούσε να είναι άλλωστε διαφορετικά για ένα παιδί που έχει μεγαλώσει στην Αθήνα, αγαπώντας τις ομορφιές αλλά και την ιστορία της.
Στη Λεωφόρο έζησα χαρές, λύπες, συγκινήσεις, ντέρμπι, ευρωπαϊκές μάχες, αγώνες που έκριναν τίτλους. Όσο όμως και να φαντάζει παράξενο αυτά που μου ήρθαν πρώτα στο μυαλό ανάμεσα στις βραβεύσεις και τις σπουδαίες ομιλίες, ήταν δύο αγώνες χωρίς κανένα βαθμολογικό ενδιαφέρον και μία…προπόνηση.
Και οι δύο αγώνες ήταν από την περίοδο 1982-83, μία χρονιά που ο Παναθηναϊκός ήταν εκτός στόχων από σχετικά νωρίς. Χρονολογικά πρώτο ήταν το παιχνίδι με την Ρόδο, το οποίο έγινε μέσα σε μία απίστευτη νεροποντή. Η βροχή άγγιζε όμως όσους …ήθελαν να βραχούν! Η Θύρα 13 ήταν γεμάτη από νωρίς, τα συνθήματα δεν είχαν σταματημό και την ώρα που άρχισε το παιχνίδι κατέβηκαν μονομιάς και οι ομπρέλες! Όσοι μάλιστα φορούσαμε σακούλες, τις σκίσαμε και τις πατάξαμε στον αέρα! Το χατ τρικ του Θανάση Δημόπουλου έμοιαζε στα μάτια μας να μας δίνει τον τίτλο του πρωταθλητή…
Το δεύτερο ματς ήταν με τον ΠΑΟΚ για την τελευταία αγωνιστική. Αυτή τη φορά ήταν τέλη Ιουνίου και αντί για νεροποντή επικρατούσε ένας ανυπόφορος καύσωνας! Στις εξέδρες δεν ήταν πάνω από 7-8 χιλιάδες κόσμος, λίγος σχετικά ακόμα και για αδιάφορο παιχνίδι στη Λεωφόρο. Η ζέστη όμως ήταν αφόρητη. Για όλους τους άλλους , εκτός φυσικά από αυτούς που ήταν στη Θύρα 13. Εκεί η ατμόσφαιρα ήταν πανηγυρική, λες και από το αποτέλεσμα του αγώνα θα κρινόταν ο τίτλος. Απορώ πραγματικά πως δεν πάθαμε ηλίαση και αφυδάτωση ταυτόχρονα! Τα δύο γκολ του Κόβη και του Μαυρίδη ήρθαν για να σπάσουν μία παράδοση 6 συνεχόμενων ισοπαλιών στη Λεωφόρο με αντίπαλο τον Δικέφαλο του βορρά και να μας κάνουν να χαμογελάσουμε περισσότερο.
Πάμε τώρα και στην …προπόνηση. Ξεκίνημα της επόμενης χρονιάς, περίοδος δηλαδή 1983-84 και νέος προπονητής ο Γιάτσεκ Γκμοχ. Χωρίς κανείς να γνωρίζει πως θα εξελιχθεί η σεζόν (πως θα μπορούσε άλλωστε) και έχοντας στη πλάτη μία χρονιά που η ομάδα έμεινε εκτός στόχων και Ευρώπης, θα περίμενες να επικρατεί μία σχετική απογοήτευση. Κι όμως.. Στην πρώτη προπόνηση της ομάδας στη Λεωφόρο συγκεντρώθηκαν περίπου 5000 φίλαθλοι, δίνοντας έναν αέρα νίκης. Θυμάμαι στον εαυτό μου στη Θύρα 10 να συναντώ παλιούς και νέους συμμαθητές μου, λες και ήμασταν σε κάποια εκδρομή! Το τι ακολούθησε είναι γνωστό. Νταμπλ και την επόμενη χρονιά πορεία μέχρι τα ημιτελικά του Κ.Πρωταθλητριών!
Η αύρα της Λεωφόρου και το δέσιμο της ομάδας με τον κόσμο ήταν δύο συστατικά που μπορούσες τα διακρίνεις καλύτερα σε κάποιες περιπτώσεις όπως αυτές που ανέφερα και γιαυτό ίσως να μου ήρθαν πρώτες στο μυαλό. Στιγμές που μένουν ανεξίτηλες στη μνήμη, όσα χρόνια και να περάσουν….
Μετά το τέλος της εξαιρετικής εκδήλωσης δεν άντεξα στον πειρασμό και άρχιζα να ξεφυλλίζω το Λεύκωμα. Δεν χρειάστηκε δεύτερη ματιά για να καταλάβω ότι πρόκειται για έναν πραγματικό θησαυρό. Όλη η ιστορία της Λεωφόρου, μέσα από σπάνιες φωτογραφίες και άγνωστες λεπτομέρειες, που πρέπει να θαυμάσει αλλά και γνωρίζει κάθε φίλος του Παναθηναϊκού. Το έργο του Ανδρέα Οικονόμου εκτός από σπουδαίο, είναι και μία τεράστια παρακαταθήκη για το μέλλον. Όπως άλλωστε λίγο, πολύ όλα τα βιβλία της Belle Epoqe. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο πως μετά από 28 χρόνια ραδιοφωνικών εκπομπών σε fm και διαδίκτυο που συνοδεύτηκαν από εκατοντάδες αφιερώματα και συνεντεύξεις, η παρουσίαση του βιβλίου Γιώργος Καλαφάτης αλλά και του Graphic Novel ”1908” σε συνδυασμό με την κουβέντα που είχαμε με τον Ανδρέα Οικονόμου, βρίσκονται μέσα στο Top-10 των αγαπημένων μου!
Η αξία του Λευκώματος Λεωφόρος είναι ακόμα μεγαλύτερη τώρα που ο Σύλλογος ανοίγει μία νέα σελίδα. Όπως όλα δείχνουν σε λίγα χρόνια η έδρα θα μεταφερθεί στο Βοτανικό, όπου ένα σύγχρονο αθλητικό κέντρο θα θέσει τις βάσεις για μία νέα λαμπρή πορεία του αγαπημένου μας Συλλόγου. Ποτέ όμως δεν πρέπει να ξεχάσουμε τις ρίζες και την ιστορία μας. Ποτέ δεν πρέπει να ξεχάσουμε την φυσική μας έδρα, εκεί που χτίστηκε και γιγαντώθηκε ολόκληρο το οικοδόμημα που ονομάζεται Παναθηναϊκός. Εκεί… στη Λεωφόρο της Δόξας… στη Λεωφόρο των Ονείρων… στη Λεωφόρο της Καρδιάς μας!
